मधुमेह म्हणजे काय आणि तो का होतो? जाणून घ्या या आजाराचा शरीरावर कसा परिणाम होतो…

मुक्तपीठ टीम

मधुमेह म्हणजे रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढणे हे समजले जाते, परंतू वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून पाहिले तर मधुमेह हा एक असा आजार आहे ज्यामध्ये रक्तातील साखरेचे प्रमाणच वाढते. विशेषतः किडनी, डोळे आणि शिरांवर नियंत्रण ठेवते. या आजारावरील उपचार केवळ रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी करून पूर्ण होणार नाही, तर साखरेचे प्रमाण कमी करण्याबरोबरच रुग्णाचे डोळे, किडनी, शिरा, रक्तदाब आणि कोलेस्ट्रॉलही नेहमी नियंत्रणात ठेवावे लागेल.

काय म्हणतात डॉक्टर…

• हा आजार का आणि कसा होतो?
• मधुमेह हा अनेक सामूहिक कारणांमुळे होतो.
• यामध्ये आनुवंशिकता, जास्त लठ्ठपणा, शारीरिक श्रमाचा अभाव आणि अनियंत्रित खाणे यासारख्या कारणांचा समावेश आहे.
• या कारणांमुळे रुग्णाच्या शरीरात पाहिजे तेवढे इन्सुलिन तयार होत नाही.
• पोटात असलेल्या स्वादुपिंडाच्या ग्रंथीमध्ये इन्सुलिन नावाचा हार्मोन तयार होतो.
• रक्तात गेल्यानंतर, त्याचे काम अन्नामध्ये असलेल्या साखरयुक्त अन्नाचे कॅलरीजमध्ये रूपांतर करणे असते.
• जेव्हा इन्सुलिनची कमतरता असते तेव्हा साखर रक्तात जाते.
• ज्याला आपण रक्तातील साखर म्हणतो.

मधुमेहाचे मुख्यतः टाईप-१ आणि टाईप-२ असे दोन प्रकार…

• टाईप १ रोग साधारणपणे २०वर्षांखालील लोकांना होतो.
• टाईप-१ मध्ये रुग्णाची शरीरातील इन्सुलिन तयार करण्याची क्षमता पूर्णपणे बंद असते.
• अशा रुग्णाला आयुष्यभर बाहेरून घेतलेल्या इन्सुलिनवर अवलंबून राहावे लागते.
• टाईप-१चे रुग्ण केवळ पाच टक्के आढळतात. तर ८५ टक्क्यांहून अधिक टाईप-२चे रुग्ण आहेत.
• हा रोग वयाच्या ३०-४० व्या वर्षी दिसून येतो.
• अशा रुग्णामध्ये पहिल्या टप्प्यात इन्सुलिनचे उत्पादन सामान्य स्थितीत राहते.
• मधुमेहींनी भात खाऊ नये अशी समज आहे.
• या संदर्भात डॉ.नाथ यांनी स्पष्ट केले की, मधुमेही देखील सामान्य माणसांप्रमाणे संतुलित आणि मर्यादित अन्न खाऊ शकतात.
• साखर, ग्लुकोज इत्यादी भरपूर प्रमाणात असलेले अन्नपदार्थ खाण्यास मनाई आहे.
• हिरव्या भाज्यांचे भरपूर सेवन केल्यास फायदा होईल.
• बटाटे देखील मर्यादित प्रमाणात खाल्ले जाऊ शकतात.
• ज्या फळांमध्ये गोडपणा कमी असतो, जसे की काकडी, पेअर, मोसंबी, संत्री, बेदाणा इ. विविध प्रकारच्या कडधान्ये, सोयाबीन, हरभरा, राजमा यांचेही सेवन करता येईल.
• मधुमेही रुग्णाने दिवसातून दोन-तीन वेळा साखरेशिवाय चहा, कॉफीचे सेवन करण्यास हरकत नाही.
• प्रत्येक मधुमेही रुग्णाने नियमित व्यायाम करणे आवश्यक आहे.
• मधुमेही रुग्णाने नियमित किमान अर्धा तास चालणे आवश्यक आहे.
• चालण्याने रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी होते.
• स्वादुपिंडाची इन्सुलिन तयार करण्याची क्षमता वाढते.
• शरीरातील चरबी कमी होते.
• वजन कमी होते.

मधुमेहाबद्दलच्या काही अफवा…

• इन्सुलिनबाबत लोकात अनेक गैरसमज आहेत.
• इन्सुलिन केवळ इंजेक्शनच्या मदतीने घेतले जाऊ शकते.
• एकदा इन्सुलिन सुरू केले की ते कायम घ्यावे लागते.

मधुमेही रुग्णाने वेळोवेळी अन्न खात राहावे…

• इन्सुलिन घेणार्‍या रुग्णाने कधीही उपवास किंवा उपवास करू नये.
• उपवास करत असाल तर त्या दिवशी सकाळी इन्सुलिन घेऊ नये.
• इन्सुलिनची इंजेक्शन्स फ्रीझमध्ये किंवा थंड ठिकाणी ठेवणे.
• गर्भवती महिलांना मधुमेह असल्यास खूप काळजी घेणे आवश्यक आहे.
• आईच्या रक्ताचा तिच्या पोटातील साखरेशी थेट संबंध असतो.
• मधुमेह आटोक्यात न आल्यास गर्भातील बाळाचा आकार वाढू शकतो आणि त्यात जन्मजात दोष असू शकतात.
• गरोदरपणातील मधुमेहावर उपचार नेहमीच इन्सुलिनद्वारे केले जातात.
• गर्भवती महिलांनी त्यांच्या आहारात विशेष काळजी घ्यावी.
• पौष्टिक आहारासोबतच उष्मांकयुक्त अन्नपदार्थ, ताज्या भाज्या, फळे, दूध इत्यादी नियंत्रित प्रमाणात घेतले पाहिजेत.
• सर्व प्रकारच्या मधुमेहाच्या रुग्णांनी धूम्रपान टाळावे.
• मधुमेहाचा आजार पूर्णपणे नाहीसा होऊ शकत नाही, परंतु रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करून आणि शास्त्रोक्त उपचाराने तो नेहमीच नियंत्रित ठेवता येतो.