देशासाठी हुतात्मा सैनिकांना वंदन, सेनादलांच्या शस्त्रास्त्रांचंही प्रदर्शन

मुक्तपीठ टीम

हिमाचल प्रदेश हे राज्य केवळ निसर्ग सौंदर्यासाठी प्रसिध्द नाही, तर या अथिथ्यशील राज्यातील साधी वाटणारी माणसं देशाचा विचार येताच कडवी देशभक्त म्हणून लढण्यासाठी उभी ठाकतात. आजवर देशासाठी प्राणार्पण करणाऱ्या हुतात्म्यांना वंदन करण्यासाठी धर्मशाळा परिसरात राज्य शहीद स्मारक निर्माण करण्यात आलंय.

शहीद स्मारकाच्या आवारात प्रवेश करताच जनरल जोरावर सिंह या डोगरा योद्ध्याचा पुतळा दिसतो. घोड्यावर आक्रमक मुद्रेत स्वार वीर जोरावर सिंह यांचं नाव भारतीय सेनादलांच्या इतिहासात एका आगळ्या पराक्रमासाठी नोंदवले गेले आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय योद्ध्यांनी थेट मानसरोवरपर्यत धडक देत चीनी सैनिकांचा झेंडा ताब्यात घेतला होता. आजवर भारतीय सेनेच्या ताब्यात असलेला तो एकमेव चीनी झेंडा आहे. त्यानंतर दिसते ती आर्टिलरी गन. युद्धात पराक्रम गाजवलेल्या त्या गननंतर रणगाडा दिसतो. शत्रूच्या छाताडात धडकी भरवणारा पराक्रम गाजवणारा हा रणगाडा जवळून न्याहाळताना त्याची भव्यता मनात ठसते. त्यानंतर पुढे जाणारा मार्ग युद्ध संग्रहालयाकडे जातो. त्याच्या आवारातच काही युद्धसाधने ठेवली आहेत. तिथं लक्ष वेधून घेतं ते एक भव्य भित्ती चित्र. लष्कर-हवाईदल आणि नौदलाच्या योद्ध्यांचा समावेश असलेल्या या भित्तीचित्रात असलेले तिरंग्यासह जवानांचं शिल्प लक्ष वेधून घेतं. तिथून बाहेर आल्यावर नजर जाते ती लढाऊ विमानाकडे. आकाशात झेपावण्याच्या मुद्रेतील ते विमान हे पाकिस्तानी सैतानांना सळो की पळो करण्यात यशस्वी ठरलं होतं.

हिमाचल परिसरात धौलाधरच्या सुंदर दऱ्याखोऱ्यात साडेसात एकर राज्य शहीद स्मारक वसले आहे. निसर्ग सौंदर्याच्या कोंदणात शहीदांचा पराक्रम, सेनादलाची शस्त्र-शस्त्रास्त्र, विमान, युद्धनौका सर्व काही या स्मारकात विराजलं आहे. या स्मारकाची काळजी घेत असल्याने जुनं असूनही स्मारकाची देखभाल उत्तम होत असते.

तरुणांमध्ये देशभक्तीची भावना निर्माण करण्याच्या उद्देशाने न्र्माण करण्यात आलेल्या राज्य शहीद स्मारकात हिमाचलमध्ये येणारे पर्यटक आवर्जून येतात. नव्हे तिथं आल्याशिवाय हिमाचलच्या या पट्ट्यात येणाऱ्या पर्यटकांची यात्रा पुर्ण होतच नाही, असं म्हटलं तरी चालेल. दरवर्षी देश आणि जगातील हजारो लोक वीरांना आदरांजली वाहतात.

राज्य हुतात्मा स्मारक सोसायटीकडून देखभाल

देशातील हुतात्म्यांना आदरांजली अर्पण करताना राज्य हुतात्मा स्मारक सोसायटी सातत्याने सामाजिक कार्य करत असते. नवीन पिढीला देशरक्षणासाठी प्रेरित करण्यात आणि देशभक्तीची भावना जागृत करण्यात शहीद स्मारक संस्थेचे विशेष योगदान आहे. देशाच्या रक्षणासाठी बलिदान दिलेल्या थोर पुरुषांप्रती तरुणांमध्ये आपुलकी निर्माण करण्याचा हा समाज प्रयत्न करत आहे. पर्यटन नगरी धर्मशाळेचे हे राज्य हुतात्मा स्मारक सप्टेंबर १९७७मध्ये पूर्ण झाले. तत्कालीन मुख्यमंत्री शांता कुमार यांच्या हस्ते त्याचे उद्घाटन झाले होते.

सप्टेंबर २००० पर्यंत हुतात्मा स्मारकाची देखभाल शासनाकडून करण्यात आली होती, परंतु नियमित देखभालीअभावी त्याची दुरवस्था लक्षात घेऊन १९९८ साली तत्कालीन मुख्यमंत्र्यांनी स्मारकाच्या देखभालीसाठी नोंदणीकृत संस्था स्थापन करण्याचे आदेश दिले होते. त्यानंतर राज्य वॉर मेमोरियल सोसायटीची स्थापना झाली. २००० साली हुतात्मा स्मारकाच्या देखभालीची जबाबदारी या सोसायटीवर सोपवण्यात आली होती. शहीद स्मारक धर्मशाळा ७.५ एकर जागेवर पसरलेली आहे. धौलाधरच्या सुंदर दऱ्याखोऱ्यात वसलेल्या या स्मारकाच्या सुरक्षेसाठी होमगार्डही तैनात करण्यात आले आहेत.

वॉर मेमोरियल सोसायटीचे १३६ सदस्य आहेत ज्यांना विविध क्षेत्रात कामाचा प्रचंड अनुभव आहे. बहुतेक सदस्य हे उच्च पदांवरून निवृत्त झालेले आहेत आणि त्यांना त्यांच्या संबंधित क्षेत्रातील मोठा अनुभव आहे. दैनंदिन व्यवहार अध्यक्षांसह १९ सदस्यीय टीमद्वारे व्यवस्थापित केले जातात. चार वर्षांपूर्वी झालेल्या सोसायटीच्या वार्षिक सर्वसाधारण सभेतही सर्व सभासदांनी स्मारकाच्या विकासासाठी काही उद्दिष्टे निश्चित केली आहेत. राज्य हुतात्मा स्मारक जागतिक दर्जाचे म्हणून विकसित करण्यासाठी समाजाकडून विशेष योजना आखली जात आहे. शौर्यगाथा जाणून घेण्यासाठी दरवर्षी हजारो देशी-विदेशी पर्यटक हुतात्मा स्मारकाला भेट देतात.

दररोज डझनभर कर्मचारी व्यवस्थापन-सुरक्षा हाताळतात

शहीद स्मारकाचे नियमित उत्पन्न प्रवेश शुल्क आणि वाहनांच्या पार्किंगमधून मिळते. दोन्ही आरोप सामान्य ठेवण्यात आले आहेत. स्मारकाचे व्यवस्थापन आणि सुरक्षेसाठी सुमारे डझनभर कर्मचारी रोज कार्यरत असतात. आर्थिक व्यवस्थेत संपूर्ण पारदर्शकता राखण्यासाठी, स्मारकाच्या खात्यांचे चार्टर्ड अकाउंटंटद्वारे लेखापरीक्षण केले जाते आणि आयकर रिटर्नही भरले जातात. जर कोणी समाजाला देणगी दिली तर देणगीदाराला आयकरातून सूट मिळते.

स्मारकाला होणार आता लवकरच अर्धशतक!

कर्नल केकेएस डधवाल हे राज्य हुतात्मा स्मारक संस्थेचे चौथे अध्यक्ष म्हणून काम पाहत आहेत. ते म्हणाले की, हुतात्मा स्मारक बांधून ४५ वर्षे पूर्ण झाली आहेत. स्मारकाचे सुशोभीकरण ही बदलत्या वातावरणाची गरज आहे. त्याच्या नूतनीकरणासाठी तयार केलेल्या आराखड्यानुसार अंदाजे अडीच कोटींचा खर्च अपेक्षित आहे. राज्य सरकारने ५० लाखांचा निधी मंजूर केला आहे. पीडब्ल्यूडीकडून येथे काम करण्याचा प्रस्ताव आहे. ते म्हणाले की काही सामाजिक कॉर्पोरेट जबाबदाऱ्या पार पाडणाऱ्या लोकांचा सहभाग सुनिश्चित करण्याची योजना आहे.

पाहा व्हिडीओ: