महिमा श्री महाकालेश्वर मंदिराचा…बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक पौराणिक स्थळ!

मुक्तपीठ टीम

भारतातील बारा प्रसिद्ध ज्योतिर्लिंगांपैकी उज्जैनचे श्री महाकालेश्वर मंदिर हे एक आहे. ११व्या शतकात मंदिराची पुनर्बांधणी करण्यात आली होती. सध्याचे मंदिर मराठा काळातील असल्याचे मानले जाते. तत्कालीन सिंधिया राज्याचे दिवाण बाबा रामचंद्र शेणवी यांनी त्याचे नूतनीकरण केले होते.

महाकालेश्वर मंदिर हे एका मोठ्या परिसरात वसलेले आहे, जिथे अनेक देवी-देवतांची छोटी-मोठी मंदिरे आहेत. मध्यप्रदेशातील क्षिप्रा नदीच्या काठी उज्जैन येथे श्री महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग एकमेव दक्षिणमुखी शिवलिंग असून त्याचा जलवाहक पूर्व दिशेला आहे, तर इतर शिवलिंगांचे पाणी उत्तरेकडे आहे.

महिमा श्री महाकालेश्वर मंदिराचा…

• महाकालेश्वर मंदिराचे वैभव विविध पुराणांमध्ये स्पष्टपणे वर्णन केले आहे.
• कालिदासापासून सुरुवात करून अनेक संस्कृत कवींनी हे मंदिर भावनिकदृष्ट्या समृद्ध केले आहे.
• भारतीय काळाच्या गणनेसाठी उज्जैन हे मध्यवर्ती बिंदू होते आणि महाकाल हे उज्जैनचे विशिष्ट प्रमुख देवता मानले जातात.
• महाकालेश्वराची मूर्ती दक्षिणाभिमुख असल्यामुळे ती दक्षिणामूर्ती मानली जाते.
• तांत्रिक परंपरेनुसार १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी केवळ महाकालेश्वरमध्येच हे वैशिष्ट्य आहे.
• तांत्रिक-मंत्रकांसाठी हे मंदिर खूप महत्त्वाचे मानले गेले आहे.
• श्री महाकाल मंदिराचं वर्णन महाभारतातील वेदव्यासपासून कालिदास, बाणभट्ट आणि राजा भोज यांनीही केली आहे.
• ओंकारेश्वर शिवाची मूर्ती महाकाल मंदिराच्या वरच्या गर्भगृहात विराजमान आहे.

गर्भगृहाच्या पश्चिम, उत्तर आणि पूर्वेला गणेश, पार्वती आणि कार्तिकेयच्या प्रतिमा स्थापित केल्या आहेत. दक्षिणेला नंदीची मूर्ती आहे. तिसऱ्या मजल्यावर असलेली नागचंद्रेश्वराची मूर्ती नागपंचमीच्या दिवशीच दर्शनासाठी खुली असते. महाशिवरात्रीच्या दिवशी मंदिराजवळ मोठी जत्रा भरते आणि रात्री पूजा होते.

पाहा: