पुण्यात संरक्षण दलांचा बहु-एजेन्सी मानवतावादी मदत आणि आपत्ती निवारण सराव

मुक्तपीठ टीम

पुण्यातील मिलिटरी इंजिनिअरिंग कॉलेजमध्ये संरक्षण दलांच्या एकत्रित PANEX-21 चे आयोजन करण्यात आले. याचे आयोजन BIMSTEC सदस्य देशांसाठी करण्यात आले आहे. पॅनेक्सचा भाग म्हणून संरक्षण दलांनी मानवतावादी सहाय्य आणि आपत्ती निवारण (HADR) सराव केला. याप्रसंगी संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह मल्टी एजन्सी एक्सरसाइजच्यावेळी उपस्थित होते. त्यांनी उपकरणांच्या प्रात्यक्षिकाचे उद्घाटन केले. एखाद्या विशिष्ट प्रदेशात कोणत्याही नैसर्गिक आपत्तीच्या प्रसंगी जलद, समन्वित आणि हळूहळू मदत कार्य सुरू करण्याची क्षमता भारतीय सशस्त्र दलांनी दाखवले. या सरावात भारतीय लष्कर, नौदल आणि हवाई दलाच्या बचाव आणि मदत प्रयत्नांचे समन्वित प्रदर्शन दिसले. आपत्तीच्या परिस्थितीत सशस्त्र दल आणि देशातील इतर प्रमुख आपत्ती निवारण संस्थांच्या संसाधनांच्या समन्वयामुळे अडकलेल्या लोकांची सुटका झाली, अत्यावश्यक सेवा जलदगतीने सुरू झाल्या आणि दळणवळणाच्या सर्व मार्ग सुरू झाले, हे दाखवण्यात आले.

फेडरेशन ऑफ इंडियन चेंबर्स ऑफ कॉमर्स अँड इंडस्ट्री (FICCI) च्या संयुक्त विद्यमाने आयोजित उपकरण प्रदर्शनाचे उद्दिष्ट आपत्ती निवारण कार्यात भारतीय उद्योगाच्या अद्वितीय औद्योगिक क्षमतांचे प्रदर्शन करणे आहे. BIMSTEC (बहु-क्षेत्रीय तांत्रिक आणि आर्थिक सहकार्यासाठी बे ऑफ बंगाल इनिशिएटिव्ह) सदस्य राष्ट्रांच्या प्रतिनिधींसाठी HADR ऑपरेशन्सचे नियोजन, तयारी आणि संचालन करण्यात सरकारी संस्थांना मदत करण्यासाठी अनेक नाविन्यपूर्ण उपाय, क्षमता आणि उत्पादनांचे प्रदर्शन केले गेले. राजनाथ सिंह यांनी यावेळी उत्पादनांच्या संग्रहाचे प्रकाशनही केले.

आपल्या भाषणात, राजनाथ सिंह यांनी BIMSTEC हा देशांचा सर्वात महत्वाचा आणि जवळचा समूह म्हणून वर्णन केले ज्यामध्ये विद्यमान सभ्यता बंध मजबूत करण्याची आणि समविचारी देशांमधील सहजीवन भागीदारी निर्माण करण्याची क्षमता आहे. नैसर्गिक आपत्तींच्या वेळी एकमेकांच्या पाठीशी उभे राहिल्याबद्दल सदस्य देशांचे कौतुक करताना ते म्हणाले की, PANEX-21 या क्षेत्रातील HADR आव्हानांना प्रतिसाद देण्यासाठी अधिक एकसंध यंत्रणा निर्माण करण्यासाठी नवीन प्रेरणा निर्माण करते.

चक्रीवादळ आणि भूकंप आणि कोरोना यांसारख्या धोक्यांशी संबंधित भविष्यातील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी या सरावामुळे उत्तम समन्वय साधता येईल, असा विश्वास संरक्षणमंत्र्यांनी व्यक्त केला. ते म्हणाले की, नैसर्गिक आपत्तीचा थेट फटका बसलेल्या देशाने केलेल्या प्रयत्नांमुळे अशा आपत्तींची तीव्रता मोठ्या प्रमाणात कमी होऊ शकते. अशा प्रकारे बंगालच्या उपसागरातील भागीदारांचा समावेश असलेले बहुपक्षीय प्रयत्न, संसाधनांची देवाणघेवाण आणि मदत उपायांचे आयोजन यामुळे आमची ताकद वाढेल. यामुळे आधीच नैसर्गिक आपत्तीने हैराण झालेल्यांना दिलासा देण्याच्या प्रक्रियेला गती मिळेल.

राजनाथ सिंह यांनी हिंद महासागर क्षेत्रासाठी (IOR) भारताच्या दृष्टीचा पुनरुच्चार केला जो पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी व्यक्त केलेल्या SAGAR (क्षेत्रातील सर्वांसाठी सुरक्षा आणि वाढ) या संकल्पनेवर आधारित आहे. त्यांनी किनारपट्टी भागात आर्थिक आणि सुरक्षा सहकार्य वाढवणे, जमीन आणि सागरी क्षेत्रांचे संरक्षण करण्याची क्षमता वाढवणे, शाश्वत प्रादेशिक विकासासाठी काम करणे, ब्लू इकॉनॉमी आणि नैसर्गिक आपत्ती, चाचेगिरी आणि दहशतवाद यांसारख्या अपारंपरिक धोक्यांचा सामना करणे यावर भर दिला. सामूहिक कृतीला प्रोत्साहन देण्याचे आवाहन केले. या प्रत्येकाकडे समान लक्ष देण्याची गरज असल्याचे ते म्हणाले. मानवतावादी संकटे आणि नैसर्गिक आपत्तींना तोंड देण्यासाठी प्रभावी प्रतिसाद यंत्रणा विकसित करणे हे SAGAR चे सर्वात महत्वाचे स्तंभ आहे.

रक्षा मंत्री यांनी भारतीय सशस्त्र दल आणि भारतीय तटरक्षक दल (ICG) चे HADR ऑपरेशन्स त्यांच्या दृष्टीकोनातील सर्वात महत्वाचे घटक म्हणून समाविष्ट केल्याबद्दल आणि हिंद महासागर क्षेत्रात प्रथम प्रतिसाद देणारे म्हणून प्रशंसा केली. कोरोना विरुद्धच्या लढ्यात सुरक्षा दल आणि भारतीय तटरक्षक दलाने बजावलेल्या महत्त्वाच्या भूमिकेचा त्यांनी विशेष उल्लेख केला. बंगालच्या उपसागरातील प्रत्येक सहभागी देशाच्या सशस्त्र दलांच्या कामगिरीतून ही बांधिलकी सारखीच दिसून येते, असे ते म्हणाले.

कोरोना साथीच्या आघाडीवर, राजनाथ सिंह म्हणाले की अशा आपत्तींना अत्यंत विशिष्ट संसाधनांची आवश्यकता असते, ज्यांना आपत्कालीन परिस्थितीचा सामना करत असलेल्या भागात कमी कालावधीत पोहोचवणे आवश्यक आहे. देशाच्या विशिष्ट गरजांच्या आधारे प्रादेशिक स्तरावर अखंड माहितीची देवाणघेवाण यंत्रणा, प्रतिसाद देणारे आणि साहित्य हस्तांतरणासाठी प्रोटोकॉल स्थापन करण्याच्या आणि आवश्यक क्षमता निर्माण करण्यावर त्यांनी भर दिला.

रक्षा मंत्री यांनी हिंद महासागर क्षेत्रातील (IOR) HADR च्या काही उल्लेखनीय मोहिमांचा उल्लेख केला. यामध्ये २०१५ मध्ये येमेनमधील ऑपरेशन राहत, जेव्हा भारताने ६,७०० हून अधिक लोकांना बाहेर काढले, २०१६ मध्ये श्रीलंकेतील चक्रीवादळ, २०१९ मध्ये इंडोनेशियामध्ये भूकंप, मोझांबिकमधील इडाई चक्रीवादळ, जानेवारी २०२० मध्ये मादागास्करमध्ये पूर आणि भूस्खलन, ऑगस्ट २०२० मध्ये भारताने मॉरिशसमध्ये केले. सप्टेंबर २०२० मध्‍ये तेल गळती आणि श्रीलंकेतील तेल टँकरला लागलेल्‍या आगीच्‍या महामारीच्‍या काळात उल्लेखनीय कार्य.

आपत्तीच्या वेळी शौर्य आणि अथक परिश्रम घेऊन लोकांना मदत केल्याबद्दल राजनाथ सिंह यांनी राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल, राज्य आपत्ती प्रतिसाद दलाचे कौतुक केले.

पाहा व्हिडीओ: