हिमाचलच्या पर्वतावर बैजनाथ मंदिर, १३ व्या शतकातील स्थापत्यशैली, अप्रतिम शिल्पकाम!

मुक्तपीठ टीम

हिमाचल प्रदेशातील पहाडावर वसलेलं बैजनाथ मंदिर नागरी शैलीतील हिंदू मंदिर आहे. हे १२०४ मध्ये आहुका आणि मन्युका नावाच्या दोन स्थानिक व्यापाऱ्यांनी बांधल्याचं सांगितलं जातं. हे मंदिर भगवान शिवाला वैद्यनाथ म्हणजे वैद्यांच्या देवाच्या रूपात समर्पित आहे. मंदिरातील शिलालेखानुसार, सध्याचे बैजनाथ मंदिर बांधण्यापूर्वी या ठिकाणी शिवाचे जुने मंदिर अस्तित्वात होते. मंदिराच्या गाभाऱ्यात शिवलिंग आहे. बाहेरील भिंतींवर अनेक चित्रे कोरलेली आहेत.

विकीपेडियावरील माहितीनुसार, मंदिराचा संपूर्ण परिसर आणि रचना ही दगडी कोरीव कामाची आहे. मंदिराच्या मुख्य सभामंडपात खडकात कोरलेले दोन लांब शिलालेख आहेत. हे शिलालेख शारदा लिपीत संस्कृत आणि ताकरी लिपी वापरून स्थानिक पहाडी बोली वापरून लिहिलेले आहेत. या शिलालेखांवर भारतीय राष्ट्रीय पंचांग (शक संवत) ११२६ म्हणजेच इसवीसनाच्या १२०४मध्ये बांधल्याचा उल्लेख आहे. आहुका आणि मन्युका नावाच्या दोन व्यापार्‍यांनी हे मंदिर बांधल्याचा तपशील आहेत. तसेच मंदिराच्या बांधकामाच्या वेळी राजा जयचंद्राच्या नावाच्या स्तुतीचाही उल्लेख आहे. वास्तुविशारदांच्या नावांची यादी आणि देणगीदार व्यापाऱ्यांच्या नावांचाही समावेश आहे. आणखी एका शिलालेखात कांगडा जिल्ह्याच्या जुन्या नावाचा नगरकोट असा उल्लेख आहे.

मंदिरातील मूर्तींची माहिती

बैजनाथ मंदिराच्या दगडी भिंतींवर अनेक मूर्ती बनवल्या आहेत. यातील काही मूर्ती सध्याच्या मंदिराच्या आधीच्या काळातील आहेत.

मंदिरातील मूर्ती आणि मूर्ती पुढीलप्रमाणे:

• भगवान गणेश
• भगवान हरिहर (अर्धा भगवान विष्णू आणि अर्धे भगवान शिव)
• कल्याणसुंदर (भगवान शिव आणि देवी पार्वती यांचा विवाह) भगवान शिवाचा अंधक असुराचा पराभव

पाहा व्हिडीओ: