भाज्यांमध्ये रासायनिक प्रदूषण किती? विद्यार्थ्यानं तयार केलेलं साधन ओळखणार…

मुक्तपीठ टीम

वायू प्रदूषणामुळे वनस्पतींच्या नुकसानीची तीव्रता. दिवसाची वेळ आणि पर्यावरणीय परिस्थिती जसे की उष्णता, वारा, सूर्यप्रकाश आणि मातीच्या प्रकारानुसार बदलते. ओझोन, पॅन आणि सल्फर डायऑक्साइड हे सामान्य वायु प्रदूषक आहेत. आता भाज्यांमध्ये रासायनिक प्रदूषण किती आहे हे तपासता येईल कारण किलकारी येथील एका विद्यार्थ्यानं तयार केलेलं साधन भाज्यांमध्ये रासायनिक प्रदूषण ओळखणारं…

किलकारी येथील १६ वर्षीय हर्ष राजपूतने असे डिव्हाइ विकसित केले आहे, ज्याच्या मदतीने फळे आणि भाज्यांमध्ये असलेल्या रसायनांची चाचणी केली जाऊ शकते. या डिव्हाइला आयआयटी, मुंबई द्वारे आयोजित Witblox Young Inventor Techfest-2022 मध्ये २५०० प्रकल्पांपैकी कृषी विभागात प्रथम स्थान मिळाले आहे. या डिव्हाइसला आयआयटी, मुंबईच्या नीती आयोगाकडून समर्थन दिले जात आहे. सध्या याचा प्रोटोटाइप तयार केला जात आहे. बाजार संशोधनानंतर, उत्पादन तयार होईल, जे सामान्य लोकांना वापरता येईल.

कोण आहे हर्ष राजपूत?

• गायघाट येथे राहणारा हर्ष राजपूत किशनगंजच्या एसआरपी कॉलेजमध्ये शिकतो.
• फळे आणि भाज्यांमध्ये आढळणारी रसायने आणि कीटकनाशके आरोग्याला अनेक प्रकारे हानी पोहोचवत आहेत.
• यानंतर हर्ष भारतीय परिषद कृषी संशोधन केंद्रात नमुना घेऊन गेलो, परंतु तेथे असे कोणतेही पोर्टेबल उपकरण नव्हते ज्याच्या मदतीने त्याची चाचणी करता येईल.
• तिथून आल्यानंतर मी स्पेक्ट्रोस्कोपीचे उपकरण बनवले.
• त्यात उपस्थित असलेला एनडीव्हीआय इंडेक्स, जो अवरक्त किरण आणि लाल किरणांच्या मदतीने फळे आणि भाज्यांमध्ये असलेल्या रसायनांचे परीक्षण करतो.

या उपकरणामधला सेन्सर रसायनाचा शोध घेण्यास मदत करणार…

• डिव्हाइस NDVI अल्गोरिदम वापरून स्वयं-विकसित सेन्सर वापरते.
• सेन्सर दोन प्रकारे काम करतो.
• पहिला, एलईडी आणि दुसरा आयआर सेन्सर.
• एलईडीमधून येणारा प्रकाश हा फळांवर पडतो आणि फळातून परावर्तित किरण एलडीआरद्वारे प्राप्त होतात.
• एलडीआरमधून आउटपुट Arduino ला पाठवले जाते.
• अॅनालॉग सिग्नलचे डिजिटल सिग्नलमध्ये रूपांतर होते.
• ही प्रक्रिया पाच वेळा केल्यानंतर परिणाम दिसून येतो.
• प्रत्येक फळ आणि भाजीपाला एक NDVI निर्देशांक असतो, ज्याच्या आधारावर या प्रक्रियेची गुणवत्ता तपासली जाते.

हे डिव्हाइस कसे काम करत?

• आयआर सेन्सरमध्ये दोन भाग असतात.
• एक भाग ट्रान्समीटर असतो आणि दुसरा भाग सेन्सर असतो.
• जेव्हा फळे आणि भाज्यांवर प्रकाश टाकला जातो तेव्हा त्याला आयआर किरणांची तरंगलांबी प्राप्त होते.
• NDVI इंडेक्समधून, तपासलेल्या फळे आणि भाज्यांमध्ये असलेल्या रसायनाची माहिती मिळते.