एअर डिफेंस थिएटर कमांड! जाणून घ्या नेमकी कशी असते, कशी फायद्याची?

मुक्तपीठ टीम

अमेरिका-चीनच्या धर्तीवर भारतात नवीन वर्षात थिएटर कमांड आकार घेऊ शकते. ही एअर डिफेन्स कमांड असेल. त्याच्या स्वरूपाबाबत हवाई दलाशी चर्चा जवळपास पूर्ण झाली आहे. सध्या हवाई दलाव्यतिरिक्त हवाई संरक्षणाशी संबंधित निर्णयही आपापल्या क्षेत्रात लष्कर आणि नौदल घेतात.

देशातील पहिली थिएटर कमांड !!

• एअर डिफेन्स कमांड ही देशातील पहिली थिएटर कमांड असेल, असे सूत्रांनी सांगितले.
• मार्च २०२३ पूर्वी त्याच काम पुर्ण होईल.
• ही कमांड पूर्णपणे हवाई दलाच्या नियंत्रणाखाली असेल.
• केवळ हवाई दलाच्या प्रमुखांनाच त्याचे परिचालन अधिकार असतील.
• थिएटर कमांडचा एक वेगळा प्रमुख देखील असेल जो एअर मार्शल दर्जाचा अधिकारी असेल.
• थिएटर कमांडच्या निर्मितीवर हवाई दलाकडून काही आक्षेप नोंदवण्यात आले होते.
• सर्वात मोठा आक्षेप असा होता की, या प्रकारच्या आदेशाच्या निर्मितीमध्ये निर्णय प्रक्रियेचे जास्त स्तर नसावेत, त्यामुळे शेवटच्या क्षणी निर्णय घेण्यास विलंब होतो.
• सूत्रांवर विश्वास ठेवायचा झाल्यास, या प्रकरणातील निर्णय घेण्याची यंत्रणा तशीच राहील.

थिएटर कमांड म्हणजे काय?

• ही एक एकीकृत कमांड आहे ज्याच्या अंतर्गत लष्कर, नौदल आणि हवाई दल एकत्र काम करतील.
• सध्या लष्कर आणि हवाई दलाच्या प्रत्येकी सात कमांड आणि नौदलाच्या तीन कमांड आहेत.
• हे एकत्र करून चार कमांड्स तयार केल्या जातील.
• सर्व थिएटर कमांड्स चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफला (CDS) अहवाल देतील.
• अमेरिका आणि चीनमध्ये ही व्यवस्था आहे.

एअर डिफेन्स कमांड: हवाई दलाचे नियंत्रण असेल. एअर मार्शल दर्जाचा अधिकारी प्रमुख असेल.

मरीन कमांड: नौदल प्रमुखांना या कमांडवर पूर्ण अधिकार असेल.

पूर्व आणि पश्चिम: दोन्ही कमांडच्या बाबतीत, निर्णय लष्कर प्रमुख घेतील.

आता किती कमांड?

• सध्या तिन्ही दलांच्या एकूण १७ कमांड आहेत.
• या चार-पाच कमांड्समध्ये बदलल्या जात आहेत. एअर डिफेन्स, मरीन, ईस्टर्न आणि वेस्टर्न कमांड्स प्रथम तयार होतील.
• चार कमांड्स तयार झाल्यानंतर, एक लॉजिस्टिक कमांड तयार होईल.

विलंबाचे कारण?

• याआधी २०२१ मध्ये मरीन आणि एअर डिफेन्स कमांड कार्यान्वित करण्याच्या गोष्टी बोलल्या जात होत्या.
• तत्कालीन सीडीएस जनरल बिपिन रावत यांचे निधन आणि नवीन सीडीएसच्या नियुक्तीमुळे त्यास विलंब झाला आहे.
• लष्करी कामकाज विभागाच्या नेतृत्वाखाली थिएटर कमांडची निर्मिती केली जात आहे.

हे महत्त्वाचे का आहे?

• थिएटर कमांड्स तयार करण्यामागील कल्पना ही आहे की सैन्याची शक्ती वाढवणे आणि संसाधनांचा प्रभावी वापर सुनिश्चित करताना त्यांना भविष्यातील लढाऊ आव्हानांसाठी तयार करणे.